Geçmişte daha çok kitapların ciltlerinde süsleme için kullanılan ebru, bugün tekstilden modern sanata pek çok alanda kullanılıyor. Hatta evinizde bu sanatı kullanarak kitap ayraçları, tablolar yapmanız mümkün.
Geleneksel sanatımız ebru, tekneye alınan özel bir suyun üzerinde boyalarla oluşturulan desenlerin kağıda aktarılmasıyla yapılan bir sanat. Her ne kadar Orta Asya kökenli olduğu tahmin edilse de, Osmanlı döneminde Türk hat ustaları ve sanatçıları ebru sanatına yeni formlar ve tekniklerle büyük katkı sağladığı için Türklere özgü bir kağıt süsleme sanatı olarak anılıyor. Ebru ayrıca 2014 yılında da Türkiye’nin önerisi üzerine UNESCO Dünya Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne girerek dünya mirası kabul edildi.
İzleyin: Tüzin Tiryaki ile “Karanfil”
Renklerin suyla dansı
Peki ebru nasıl yapılır? Özel malzeme ve tekbiklerle uygulanan ebru, bir teknenin içine su ve suyun yoğunlaşmasını sağlayacak kitrenin eklenmesi gerekir. Geleneksel olarak, sudaki yüzey gerilimini arttıran kitrenin yapımı için sığır ödü kullanılıyor. Ancak günümüzde vegan muadillerini bulmak da mümkün. Boyada ise doğal yöntemlerle elde edilen ‘toprak boya’ makbul ancak akrilik gibi farklı boya çeşitleri de kullanılıyor. Farklı kalınlıklardaki paslanmaz metal uçlu tornavida benzeri aletlere ‘Biz’ deniyor ve bunlarla su üzerine at kılı fırçalarda damlatılan boyalara şekil veriliyor.
Battal, gelgit, bülbül yuvası, şal, serpme, somaki, kumlu, çiçekli, akkase, hatip gibi çeşitleri olan ebru sanatında geleneksel olarak çoğunlukla açık yeşil, kırmızı ve sarı renkleri ve çiçek, yaprak, hilal desenleri kullanılır. Bu sanatı geleneksel kültürün bir parçası olarak gören pek çok ebru sanatçısı, usta-çırak ilişkisi içinde ebrunun özel teknik ve uygulamalarını nesilden nesile aktarmayı da bir görev gibi üstleniyor. Ayrıca pek çok kurs ve atölye çalışması ile ebruya ilgi günden güne artıyor.
Ebruli hayaller
Dünyada daha çok tanınan ebru, uluslararası sempozyumlara ve sergilere de konu oldu. Bu durum, beraberinde sanatçıların ebruya bazı yeni yaklaşımlar getirmelerini sağladı. Bazı çağdaş sanatçılar ebruyu kolajda bir öğe gibi ya da bir tür resim tekniği olarak kullanmaya başladılar. Örneğin ebru sanatını daha modern bir yaklaşımla icra eden Ayla Makas’ın eserleri bu stili temsil eden dikkat çekici parçalar arasında yer alıyor. Ebru teknesini bir tuval gibi kullanan Garip Ay ise Van Gogh’un ‘Yıldızlı Gece’ tablosunu ebruya işlediği çalışmasıyla görenleri kendine hayran bırakıyor.
‘Barut Ebrusu’nu keşfetti
Elbette ebru dendiğinde bu sanatın yaşayan en büyük ustalarından birini de anmadan geçmek olmaz. Ebruyu her zaman bir bilim dalı gibi görüp geliştirmeyi hedefleyen ünlü ebru ustası Hikmet Barutçugil, Türk ebru sanatını tanıtmak ve yaymak amacıyla yurt içinde ve yurt dışında yüzlerce sergi, kurs ve seminer gerçekleştirdi. Çok sayıda eseri London British Museum başta olmak üzere dünyaca ünlü müzelerde ve bazı özel koleksiyonlarda sergilenen Barutçugil, London School of Economic Science tarafından 2012 yılında düzenlenen Art in Action sanat festivalinde ‘Best of the Best’ ödülünü alan ilk ve tek Türk sanatçı oldu. Aynı ödülü 2016 yılında tekrar alan Barutçugil, ayrıca literatüre ‘Barut Ebrusu’ adıyla geçen yeni bir ebru türü buldu.
Video: Alparslan Babaoğlu Karanfil ebru yapımı
Hobinizi eve taşıyın
Ebruya meraklıysanız, illa ki bir atölyede çalışmanıza gerek yok. İsterseniz evinizde de bir hobi köşesi oluşturabilir ve burada ebrularınızı hazırlayabilirsiniz. Ebru köşenizi seçerken iyi ışık almasına, oda sıcaklığına (tercihen 20-21 derece olması) dikkat etmeniz gerekir. Ayrıca bir toz zerresi bile ebrunun desenini etkileyeceği için, söz konusu alanın temiz olması da elzemdir. Aslında ihtiyacınız olan malzemeler de masa, tekne, kitre, su, akrilik boya, özel ebru kağıdı ve ebru fırçaları… Sonrasında ebrunuzu kurutmak için ip ve mandal… Kirli çalışmayı sevmiyorsanız, kullan-at eldiven takmayı ve önlük giymeyi de unutmayın. Elbette, her sanat dalında olduğu gibi malzeme kalitesi sonuçta elde ettiğiniz ürünün kalitesini etkiler. Yeni başlayanlar için piyasada hazır ebru setleri bulmak mümkün.
